Na pytania o to kto musi wyznaczyć doradcę do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych (DGSA), w jaki sposób można spełnić ten obowiązek i jaki kary czekają za brak doradcy, w rozmowie z portalem e-petrol.pl odpowiada Małgorzata Wieleba-Walicka, radca prawny i wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Doradców ds. Transportu Towarów Niebezpiecznych.
e-petrol.pl: Od 1 stycznia 2023 r. firmy uczestniczące w przewozie towarów niebezpiecznych jako nadawcy, mają obowiązek wyznaczenia doradcy DGSA. Czy to nowy wymóg?
Małgorzata Wieleba-Walicka: Obowiązek wyznaczenia przez nadawców doradcy do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych, nie jest wymaganiem nowym. Obowiązek ten został wprowadzony prawie cztery lata temu, tj. w dniu 1 stycznia 2019 r., na podstawie przepisu 1.8.3.1 Umowy dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Natomiast, aby umożliwić uczestnikom przewozu dostosowanie prowadzonej działalności do tego wymagania, na podstawie przepisu 1.6.1.44 ADR, wprowadzono jednocześnie okres przejściowy, dopuszczający takie wyznaczenie najpóźniej w dniu 31 grudnia 2022 r. Oznacza to, że od dnia 1 stycznia 2023 r. przedsiębiorca, którego działalność obejmuje nadawanie towarów niebezpiecznych do przewozu, zarówno w Polsce, jak i w innych Państwach-Stronach ADR, powinien już mieć wyznaczonego doradcę DGSA, a nie dopiero rozpoczynać proces wyznaczania doradcy, bowiem ostateczny termin na takie wyznaczenie, zgodnie z ww. przepisami, to dzień 31 grudnia 2022 r.
Kto jest nadawcą w rozumieniu ADR - czy firmy zajmujące się hurtową sprzedażą paliw płynnych (benzyn, oleju napędowego i opałowego oraz LPG), które dostarczają cysterną produkty do klientów objęte są tym obowiązkiem?
M. W.-W.: Zgodnie z przepisem 1.2 ADR, nadawcą jest przedsiębiorstwo, które wysyła towary niebezpieczne, zarówno we własnym imieniu jak też w imieniu osoby trzeciej, a jeżeli operacja transportowa odbywa się na podstawie umowy przewozu, to za nadawcę uważa się to przedsiębiorstwo, które jest nadawcą, zgodnie z umową przewozu. Jeżeli zatem przedsiębiorcy, prowadzący działalność gospodarczą w zakresie obrotu paliwami płynnymi (w tym sprzedaż hurtową takich paliw, np. benzyny, oleju napędowego), będą wysyłać te paliwa, czyli towary niebezpieczne, do przewozu w cysternie, to będą zobowiązani do wyznaczenia doradcy DGSA i będą podlegać wszelkim sankcjom związanym z brakiem takiego wyznaczenia.
Kto może zostać doradcą DGSA - jakie są wymogi w tym zakresie, czas potrzebny na zdobycie certyfikatu i związane z tym koszty?
M. W.-W.: Doradcą do spraw bezpieczeństwa w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych, zgodnie z przepisem 1.8.3.7 i 1.8.3.8 ADR, może zostać każda osoba fizyczna, która odbędzie kurs, zda egzamin, zatwierdzony przez właściwą władzę Państwa-Strony ADR, a następnie otrzyma świadectwo przeszkolenia doradcy ważne dla transportu drogowego, również zatwierdzone przez taką władzę. W Polsce, szczegółowe wymagania w tym zakresie, wynikają z przepisów ustawy z dnia 19 października 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych oraz wydanego na jej podstawie: rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych oraz rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie prowadzenia kursów z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych.
Aby zostać doradcą DGSA w Polsce, należy zatem: posiadać wykształcenie wyższe, nie być skazanym za przestępstwo umyślne przeciwko wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu oraz bezpieczeństwu powszechnemu, ukończyć kurs doradcy (44 godziny lekcyjne, łącznie 6 dni) oraz złożyć z wynikiem pozytywnym egzamin przed komisją egzaminacyjną działającą przy Dyrektorze Transportowego Dozoru Technicznego (TDT), nie później niż w terminie 12 miesięcy od dnia ukończenia kursu doradcy. Koszt kursu doradcy określa każdorazowo ośrodek szkolenia, jest to cena rynkowa, natomiast prawnie określona jest opłata za egzamin w kwocie 500 PLN dla osób nieposiadających ważnego świadectwa doradcy, 400 PLN dla doradców przedłużających termin ważności świadectwa doradcy oraz 300 PLN dla doradców rozszerzających zakres posiadanego świadectwa doradcy o inną gałąź transportu lądowego. Istotne jest, że świadectwo doradcy uzyskane w Polsce, jest uznawane przez wszystkie Państwa-Strony ADR, a wykaz wszystkich doradców, którzy w Polsce uzyskali świadectwa, prowadzi Dyrektor TDT.
Czy doradcą musi być pracownik firmy będącej nadawcą, czy można nawiązać współpracę z zewnętrznym specjalistą?
M. W.-W.: Zarówno przepis 1.8.3.1 ADR, jak i art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, nie określają formy realizacji obowiązku wyznaczenia doradcy DGSA przez nadawców. Przepisy te wskazują jedynie, iż wyznaczenie powinno zostać dokonane na koszt przedsiębiorstwa oraz, że w przedsiębiorstwie musi zostać wyznaczony co najmniej jeden doradca DGSA, właściwy ze względu na zakres wykonywanego przewozu oraz czynności z nim związanych (np. załadunek, rozładunek). Oznacza to, że nadawcy mają swobodę odnośnie do czynności prawnej wyznaczenia doradcy i może to być każda, prawnie dopuszczalna forma, tak samo jak każdy, posiadający świadectwo doradca, zarówno polski, jak i zagraniczny. A zatem, doradcą DGSA w Polsce może zostać zarówno pracownik - wówczas formą wyznaczenia będzie umowa o pracę, jak również specjalista (podmiot) zewnętrzny - wówczas formą wyznaczenia będzie np. umowa zlecenia albo umowa współpracy.
W jaki sposób ten nowy wymóg będzie weryfikowany? Kto i kiedy może skontrolować przedsiębiorcę w tym zakresie?
M. W.-W.: Obowiązek wyznaczenia doradcy DGSA przez nadawców, będzie weryfikowany albo podczas postępowania po zakończonej kontroli przewoźnika na drodze, czy na parkingu, albo podczas kontroli w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej przez nadawcę towarów niebezpiecznych, np. w siedzibie, czy na terenie, na którym magazynowane są paliwa, a nie jest on siedzibą przedsiębiorstwa. Kontrole przeprowadzane są według prawnie określonych zasad i wynikających z nich procedur, polegających przede wszystkim na szczegółowym dokumentowaniu każdej czynności kontrolnej w liście kontrolnej oraz w protokole kontroli, a także na możliwości składania wyjaśnień i dowodów przez przedsiębiorcę lub kierowcę.
W Polsce, kontrole przewozu drogowego towarów niebezpiecznych mogą przeprowadzać: inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego, funkcjonariusze Policji, funkcjonariusze Straży Granicznej oraz funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej. Podmioty te mogą także weryfikować obowiązek wyznaczenia doradcy DGSA przez nadawców towarów niebezpiecznych. Przepisy prawne nie określają natomiast terminu takiej weryfikacji. Sprawdzenie, czy nadawca wyznaczył DGSA, będzie odbywać się zapewne w ramach kontroli stacjonarnych (w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej przez nadawców) albo podczas postępowań, prowadzonych w związku z negatywnymi kontrolami przewoźników na drodze albo na parkingu, a nadawca towarów niebezpiecznych (np. oleju napędowego w cysternie), będzie wskazany w dokumencie przewozowym, traktowanym w transporcie drogowym, jako dowód zawarcia umowy przewozu. Oczywiście, weryfikacja obowiązku wyznaczenia DGSA przez nadawców, nie powinna obejmować okresu, w którym obowiązek ten nie istniał.
Jakie kary są przewidziane za brak wypełnienia tego obowiązku? Czy ewentualna kara dotyczy kontrolowanego okresu, czy może każdego zrealizowanego transportu i może być multiplikowana?
M. W.-W.: Zgodnie z Lp. 6.2 załącznika nr 1 do ustawy z dnia 19 października 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, niewyznaczenie doradcy przez jakiegokolwiek uczestnika tego przewozu, w tym przez nadawcę, stanowi naruszenie warunków i wymagań transportu drogowego towarów niebezpiecznych i podlega karze pieniężnej, w Polsce, w wysokości 5000 PLN. Kara ta nakładana jest w drodze decyzji administracyjnej, a obowiązek zapłaty nie powstaje od razu, a dopiero po wyczerpaniu wszelkich możliwych środków zaskarżenia w procedurze administracyjnej (wyjaśnienia, odwołanie, skarga do WSA, skarga kasacyjna do NSA). Kara ta dotyczy kontrolowanego okresu, a nie każdego zrealizowanego transportu i nie jest multiplikowana.
Z naruszeniem polegającym na niewyznaczeniu doradcy przez nadawcę, w wielu przypadkach będzie wiązało się naruszenie, polegające na nieprzesłaniu przez nadawcę, w ustawowo określonym terminie (do 28 lutego każdego roku), sporządzonego przez doradcę, rocznego sprawozdania z działalności uczestnika przewozu towarów niebezpiecznych, określone w Lp. 6.3 ww. załącznika do ww. ustawy. Naruszenie to podlega karze pieniężnej do 5000 PLN, zaś kara ta jest już multiplikowana, za każdy rok kalendarzowy objęty obowiązkiem sprawozdawczym, maksymalnie za 5 lat.
Małgorzata Wieleba-Walicka jest radcą prawnym w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie oraz doktorem nauk społecznych w dyscyplinie nauk o bezpieczeństwie. Z transportem związana od dwudziestu lat, posiada doświadczenie w obsłudze prawnej krajowych i międzynarodowych przedsiębiorstw z branży Transportu Spedycji i Logistyki, a także w zakresie tworzenia i opiniowania prawa krajowego, unijnego i międzynarodowego, dotyczącego tej branży. Prowadzi indywidualną działalność gospodarczą, a także współpracuje ze związkiem pracodawców „Transport i Logistyka Polska” oraz z przedsiębiorstwem Rafał Buchcar „Buch-Car”. Jest również członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Doradców ADR oraz Wiceprezesem Zarządu Stowarzyszenia Doradców ds. Transportu Towarów Niebezpiecznych, które należą do Międzynarodowego Stowarzyszenia Stowarzyszeń Doradców do spraw Bezpieczeństwa Przewozu Towarów Niebezpiecznych (tzw. IASA - International Association of Dangerous Goods Safety Advisers).
Małgorzata Wieleba-Walicka jest radcą prawnym w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie oraz doktorem nauk społecznych w dyscyplinie nauk o bezpieczeństwie. Z transportem związana od dwudziestu lat, posiada doświadczenie w obsłudze prawnej krajowych i międzynarodowych przedsiębiorstw z branży Transportu Spedycji i Logistyki, a także w zakresie tworzenia i opiniowania prawa krajowego, unijnego i międzynarodowego, dotyczącego tej branży. Prowadzi indywidualną działalność gospodarczą, a także współpracuje ze związkiem pracodawców „Transport i Logistyka Polska” oraz z przedsiębiorstwem Rafał Buchcar „Buch-Car”. Jest również członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Doradców ADR oraz Wiceprezesem Zarządu Stowarzyszenia Doradców ds. Transportu Towarów Niebezpiecznych, które należą do Międzynarodowego Stowarzyszenia Stowarzyszeń Doradców do spraw Bezpieczeństwa Przewozu Towarów Niebezpiecznych (tzw. IASA - International Association of Dangerous Goods Safety Advisers).
