Nocna prohibicja na stacjach dyskryminuje branżę paliw

Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego (POPiHN) oraz Polska Izba Paliw Płynnych (PIPP) dostrzegają, że nieodpowiedzialne spożycie napojów alkoholowych w Polsce jest problemem społecznym, który wymaga podjęcia odważnych działań i powinno być przedmiotem spójnej polityki zdrowotnej. Jednak poważne zaniepokojenie budzą zapowiedzi działań ze strony rządowej, które, pod pozorem walki z problemami alkoholowymi, prowadzą do ewidentnej i niczym nieuzasadnionej dyskryminacji branży paliwowej w porównaniu do innych kanałów dystrybucji alkoholu w Polsce. Takim dyskryminującym rozwiązaniem jest propozycja wprowadzenia nocnej prohibicji wyłącznie na stacjach paliw. POPiHN i PIPP są przekonane, że po pierwsze realizacja propozycji Rządu nie służy osiągnięciu celu ograniczenia spożycia napojów alkoholowych w Polsce, po drugie jest propozycją dyskryminującą branżę paliwową, a zatem godzącą w podstawowe prawa przedsiębiorców, chronione na gruncie Konstytucji RP i prawa Unii Europejskiej - a po trzecie może prowadzić do negatywnych skutków dla konsumentów paliw. Branża paliwowa postuluje więc, aby zgodnie z zasadami prawidłowej legislacji, wprowadzać takie przepisy, które będą skuteczne i sprawiedliwe, a ich potencjalne oddziaływanie zostanie właściwie określone w procesie oceny skutków regulacji.

Zakaz sprzedaży alkoholu nocą wyłącznie na stacjach paliw w znikomym stopniu przełoży się na ograniczenie fizycznej dostępności alkoholu. Stacji paliw, na których prowadzi się sprzedaż napojów alkoholowych, jest w Polsce ok. 5,5 tys. Tymczasem wszystkich punktów sprzedaży napojów alkoholowych według danych Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU) na koniec 2022 r. było blisko 121 tys. Oznacza to, że po wprowadzeniu nocnej prohibicji wyłącznie na stacjach paliw wciąż konsumenci będą mieli możliwość zakupu alkoholu w ponad 100 tys. innych miejsc. Stacje paliw mają równie niewielki udział także w ilości i wartości sprzedanego alkoholu. Według danych POPiHN za 1 kwartał 2024 r. sprzedaż napojów alkoholowych na stacjach paliw to tylko 2,2 proc. wolumenu i 2,6 proc. wartości sprzedaży napojów alkoholowych ogółem. Co istotne, dane te odnoszą się do sprzedaży przez całą dobę, a udział sprzedaży nocnej byłby jeszcze mniejszy. Na przestrzeni ostatniej dekady można zaobserwować w dodatku stały powolny spadek udziału wartości sprzedaży napojów alkoholowych na stacjach paliw względem całego rynku.
POPiHN oraz PIPP pragną również zwrócić uwagę, że każde ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej powinno być zgodne z prawem Unii Europejskiej. I tak, na mocy art. 56 i 49 TFUE jakkolwiek państwa członkowskie mogą wprowadzać ograniczenia tych swobód, muszą to czynić w sposób proporcjonalny. Zgodność z prawem UE zakłada, że dany środek prawny prowadzi do osiągnięcia danego celu. Zdaniem POPiHN oraz PIPP wprowadzenie ograniczeń w dostępie do alkoholu w odniesieniu do wyłącznie stacji paliw, tj. do niecałych 5 proc. punktów sprzedaży (5,5 tys. spośród 121 tys.) nie służy rozwiązaniu problemów zdrowotnych społeczeństwa. Co więcej, czego dowodzą wyniki empirycznych badań naukowych, nocna prohibicja nie służy również poprawie bezpieczeństwa na drogach. Stąd też wprowadzenie proponowanych przez Rząd RP rozwiązań prawnych rodzi ryzyko zarzutów niezgodności z prawem UE, a co za tym idzie, odpowiedzialności odszkodowawczej Państwa Polskiego.

Wprowadzenie nocnej prohibicji w odniesieniu wyłącznie do stacji paliw, z pominięciem innych przedsiębiorców, to przejaw dyskryminacji, niedozwolonej na gruncie prawa konstytucyjnego. Wprowadzenie ograniczenia swobody działalności gospodarczej w odniesieniu do wyłącznie stacji paliw stanowi zaprzeczenie przede wszystkim zasady równości (art. 32 Konstytucji RP) i zasady wolności (art. 31), według których nie można różnicować podmiotów w oparciu o ich osobiste cechy, a wprowadzane ograniczenia muszą być uzasadnione określonym celem publicznym. Wprowadzenie nocnej prohibicji wyłącznie w stosunku do 5 proc. uczestników rynku, zdaniem POPiHN oraz PIPP godzi nie tylko w te zasady, ale i w podstawową zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2), nakazującą sprawiedliwe traktowanie uczestników obrotu gospodarczego.

Warto również zauważyć, że propozycja wprowadzenia nocnej prohibicji na stacjach paliw jest nadmiarowa - już obecnie samorządy mają możliwość wprowadzania lokalnych zakazów sprzedaży alkoholu w porze nocnej - na podstawie art. 12 ust. 4 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Takie zakazy obowiązują np. w Krakowie, Poznaniu czy Puławach. Nie ma więc potrzeby wprowadzać ogólnopolskiego zakazu - powinien on obowiązywać tam, gdzie rzeczywiście dostępność alkoholu nocą stanowi problem.

Ograniczenie dochodów stacji paliw z oferty pozapaliwowej może doprowadzić do wzrostu cen paliw i inflacji. Chociaż sprzedaż napojów alkoholowych na stacjach paliw według danych POPiHN za 1 kwartał 2024 r. odpowiadała za ok. 12 proc. sprzedaży pozapaliwowej - to tylko pozornie jest to nieduży udział. W rzeczywistości o wyborze oferty pozapaliwowej decyduje często kompleksowość oferty - i każde jej zubożenie może powodować ponadprzeciętne zmniejszenie przychodów. Tymczasem w sytuacji, w której w ciągu ostatnich kilku lat sprzedaż detaliczna oleju napędowego oraz benzyn silnikowych w Polsce charakteryzowała się niską zyskownością - to sprzedaż pozapaliwowa decyduje niejednokrotnie o opłacalności prowadzenia stacji paliw. Ograniczenie przychodów pozapaliwowych może więc doprowadzić do konieczności ich zrekompensowania poprzez podwyższenie cen paliwa. Istnienia takiego zjawiska potwierdzają badania empiryczne przeprowadzone po wprowadzeniu nocnej prohibicji (22:00-5:00) na stacjach paliw i w sklepach w Badenii-Wirtembergii w Niemczech w 2010 r.

Podsumowując, POPiHN oraz PIPP, zwracając uwagę na poważane zagrożenia związane z uchwalaniem przepisów o charakterze dyskryminacyjnym i nieprowadzących do ograniczenia problemów alkoholowych polskiego społeczeństwa, pozostają otwarte na dyskusję i wspólne wypracowanie skutecznych i sprawiedliwych rozwiązań.

Źródło informacji: Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego