Kontrola obrotu paliwami – aspekt podatkowy

Wydział Prasowy, Biuro Ministra, w odpowiedzi dotyczącej efektów monitorowania szarej strefy, zaznacza:

- Ministerstwo Finansów uprzejmie informuje, że obrót paliwami to bardzo szeroki obszar. Zwalczaniem nieprawidłowości w tym zakresie zajmuje się wiele służb (min. Policja, ABW, CBŚ, UKS, Służba Celna). Dla służb podległych Ministrowi Finansów to jeden z priorytetów. Kontrole w tym zakresie prowadzone są na bieżąco zarówno przez Służbę Celną, jak i Kontrolę Skarbową. Przedstawiciele tych służb podejmują w tym zakresie również dialog z przedstawicielami branży paliwowej, a także z administracjami innych krajów. 

W przesłanym komentarzu czytamy, iż np. Departament Kontroli Skarbowej otrzymał w II półroczu 2011 r. od czeskiej administracji podatkowej (za pośrednictwem sieci EUROFISC) informację o możliwościach wystąpienia oszustwa związanego z omijaniem płacenia podatku VAT przy nabyciach wewnątrzwspólnotowych paliw płynnych (z wykorzystaniem mechanizmu „znikający podatnik”). - Informacja ta została skierowana do wszystkich urzędów kontroli skarbowej celem rozpoznania tego zjawiska i zwrócenia uwagi przy podejmowanych kontrolach obrotu paliwami płynnymi. Należy podkreślić, że Urzędy Kontroli Skarbowej w swojej praktyce kontrolnej zwracają szczególną uwagę na mechanizm oszustwa z wykorzystaniem „znikającego podatnika”, gdyż dotyczy on również oszustw w unikaniu płacenia podatku VAT przy obrocie innymi towarami – akcentuje charakter swojej działalności resort finansów.

Biuro Prasowe przyznało, iż pod koniec kwietnia br. odbyło się spotkanie przedstawicieli Służby Celnej z przedstawicielami PKN Orlen S.A. W trakcie spotkania omówiono m.in. aktualną sytuację na rynku paliw ze szczególnym uwzględnieniem importu i nabyć wewnątrzwspólnotowych olejów napędowych. Według komentarza ministerstwa: “w segmencie tym nie notuje się istotnych nieprawidłowości dotyczących uiszczania podatku akcyzowego lub opłat importowych w zgłaszanych dostawach wewnątrzwspólnotowych”. 

Nieco inaczej rysuje się sytuacja rynkowa omówiona we wspomnianym już „Sprawozdaniu z działalności Kontroli Skarbowej za 2011 rok”. Cieszyć może fakt, iż “organy kontroli skarbowej są w stanie kierować swe działania na obszary zagrożone największymi nieprawidłowościami, w zależności od aktualnej sytuacji na rynku obrotu gospodarczego”. Wysokie kompetencje przydają się zwłaszcza wtedy, gdy wychwytuje się coraz bardziej “śmiałe”, acz wysoce niekorzystne zjawiska, w tym nowe rodzaje oszustw. Opracowanie wykonane przez Departament Kontroli Skarbowej sugeruje, iż w minionym roku “szczególną uwagę skierowano na wykrywanie przestępczości paliwowej”, nadużyć w obrocie złomem, nieujawnianiu przez podatników faktycznych źródeł przychodu, ukrywaniu rzeczywistych rozmiarów oraz niezgłaszanie do opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej. Wśród ujawnionych przypadków znajdują się m.in. nieprawidłowości popełniane przez “podmioty uczestniczące w obrocie wewnątrzwspólnotowym”. Jak zaznaczono w badanym Sprawozdaniu, do szczególnie niekorzystnych dla budżetu państwa zjawisk (wychwytywanych bez względu na kontrolowana branżę) nadal należy zaliczyć wprowadzanie przez nieuczciwe podmioty do obrotu gospodarczego faktur opisujących fikcyjne zdarzenia. Chodzi tu o tzw. fikcyjne faktury wystawiane wyłącznie w celu wyłudzenia prawa do odliczenia podatku naliczonego lub zaliczenia wykazanego w nich wydatku do kosztów uzyskania przychodu. W minionym roku kontrola skarbowa odnalazła 120 tys. sztuk fikcyjnych faktur na łączną kwotę ponad 5,8 mld zł.

Wśród przykładów ubiegłorocznych działań kontroli skarbowej [Sprawozdanie za 2011r.] znalazły się opisy zwalczania przypadków przestępczości paliwowej. Mimo, iż w wielu aspektach wydają się one bardzo typowe, można zadać sobie trud prześledzenia przynajmniej kilku z nich. Oto w jednej z opisywanych spraw pewna spółka wprowadziła do obrotu ON pochodzący z niewiadomego źródła. Jak ustalono, paliwo zakupione przez ową spółkę nie pochodziło od podmiotów uwidocznionych na fakturach. Zapłata za otrzymywane od rzekomych dostawców paliwo następowała wyłącznie w formie gotówkowej. Czynności sprawdzające wykazały, iż zakupiony olej napędowy używany był do działalności własnej firmy, ale wprowadzono go również do sprzedaży detalicznej na stacji paliw. W wyniku kontroli ustalono, że wspomniana spółka zawyżyła podatek VAT do odliczenia o kwotę blisko 3,2 mln zł, przy czym wysokość należnej akcyzy wynosiła 8,5 mln zł (spółka ta nie wniosła odwołań od wydanych decyzji na powyższe kwoty). W innym opisanym przypadku znaczącą rolę odegrała współpraca między Prokuraturą, CBŚ i Urzędem Celnym. W wyniku kontroli przeprowadzonej w zorganizowanej grupie podmiotów, wykryto działalność o charakterze przestępczym w zakresie obrotu paliwami płynnymi sprowadzanymi z terenu Niemiec. Jako wewnątrzwspólnotowy nabywca wskazana była firma - tzw. słup – która zawyżała podatek VAT do odliczenia i jednocześnie nie wystawiała faktur sprzedaży na zakupione partie paliw. Faktyczni nabywcy dokumentowali zakup tych partii paliw fakturami od innych, powiązanych podmiotów. W efekcie ujawniono 506 fikcyjnych faktur na łączną kwotę 42,5 mln zł (łączne uszczuplenia podatków wyliczono tu na ponad 35 mln zł). Inna rozpoznana grupa przestępcza, działająca na obszarze całego kraju, wprowadzała do obrotu nielegalne paliwo. Członkowie tej grupy dokonywali zmiany przeznaczenia produktów ropopochodnych (np. benzyny do lakieru, oleju bazowego, nafty ochronnej) poprzez ich mieszanie i wprowadzanie do obrotu, jako pełnowartościowe paliwa silnikowe. Podczas kontroli jednej z firm zamieszanej w ów proceder udowodniono, iż podmiot ten sprzedał prawie 4 mln litrów oleju napędowego niepochodzącego od dostawców wskazanych na zakupowych fakturach VAT. Kontrola wykazała, iż działalność ujawnionej grupy przestępczej miała na celu osiągnięcie zysku ze sprzedaży paliw, od których nie zapłacono należnych podatków. Postępowanie zakończono wydaniem decyzji określającej zaległość w zakresie podatku VAT na poziomie ponad 3 mln zł, a w zakresie podatku akcyzowego w kwocie prawie 1,7 mln zł. 

Dość częstym przypadkiem osiągania nielegalnego dochodu jest również obrót olejem opałowym sprzedawanym jako olej napędowy. W jednym z przypadków przywołanych w Sprawozdaniu z kontroli skarbowej wykazano, iż pewna zarejestrowana firma jedynie pozorowała realne funkcjonowanie. Jej zasadniczym celem było jedynie uprawdopodobnienie legalności działań firmy prowadzonej przez kontrolowanego. On sam nabywał olej opałowy i sprzedawał kontrahentowi, kupując jednocześnie od niego olej napędowy w tej samej ilości (wszystko to działo się jedynie na papierze). Dzięki tym nieprawdziwym transakcjom podatnik uzyskiwał faktury VAT z wykazanym zakupem ON, które legalizowały jego handel olejem opałowym. Ujawnianie tego procederu zakończyło całą działalność firmy w zakresie handlu olejem grzewczym, a decyzje w zakresie podatku akcyzowego i VAT opiewały tu na sumę 179 mln zł (podatnik nie wniósł odwołania). 

Jaki jest sens przytaczania owych – powiedzmy szczerze – haniebnych przypadków “inwencji biznesowej” w tekście artykułu? Czy chodzić może jedynie o swoiste memento? Z pewnością tak, bo prewencja – również w działalności kontroli skarbowej – przynosi coraz lepsze rezultaty. Jednak każdy z czytelników z dużą dozą pewności przypomni sobie podobne i jeszcze “ciekawsze” pomysły na oszukańczą działalność handlową. Czego to dowodzi? W podsumowaniu do Sprawozdania z kontroli skarbowych za rok ubiegły, jego autorzy zwracają uwagę na pozytywne tendencje. Za takie uważają m.in. wzrost ilości wpłat wnoszonych do budżetu państwa w efekcie wykonanych kontroli. Przy tym od kilku już lat suma owych wpłat przewyższa kwotę kosztów ponoszonych przez same służby kontroli skarbowej. „Można zatem powiedzieć – konkluduje ministerialny analityk – że obecnie kontrola skarbowa w pełni zarabia na swoje utrzymanie.” Zatem na plus poczytany zostaje tu fakt, iż rok 2011 okazał się kolejnym rokiem wzrostu wpłat od skontrolowanych podmiotów, i kolejnym, w którym przewyższyły koszty działalności urzędów, tym razem o 81 proc. 

Zrozumiała i godna odnotowania jest radość urzędników kontroli skarbowej powodowana faktem, iż praca ich daje wyraźne rezultaty i wysokie wpływy do budżetu, wszak wszyscy skorzystamy na jego zasobności. Warto jednak, a nawet należy zastanowić się, na ile powody do radości znaleźć tu może dowolny przedstawiciel branży paliwowej. Prawdą jest, iż wykrywanie wykroczeń i przestępstw gospodarczych sprzyja umocnieniu i stabilizacji rynku, chociażby z uwagi na lepszą i godniejszą konkurencję między firmami. W tle pozostają jednak inne ważne pytania. Czy mamy tu do czynienia jedynie ze wzrostem wykrywalności nieprawidłowości prowadzenia działalności gospodarczej – a wobec tego jest się z czego cieszyć, czy też obserwujemy realny wzrost nieodpowiednich zachowań wśród przedsiębiorców działającym na rynku paliw?  Wygrana tego drugiego wnioskowania kazałaby zacieśnić szeregi i zacząć działać przeciw tym, którzy wolą powiększać dochody szarej strefy.

Optymistom pozostaje jedynie dobra wiara, że choć liczba kontroli wynikowych (tj. zakończonych decyzją lub korektą deklaracji dokonaną przez podatnika w toku postępowania kontrolnego) wzrosła w 2011 roku w stosunku do 2010 o blisko 6 proc., spadek wykazują liczebniki umieszczone w kategorii „Liczba kontroli  (ogółem)”. W ostatnim okresie wykonano ich 10 168, 10 075 i 9 906, odpowiednio w latach: 2009, 2010 i 2011.